Endometriozis - Çikolata Kisti

Endometriozis, rahim iç duvarını döşeyen tabakanın (endometriyum) rahim dışında bulunması durumudur. Bu endometriyal dokular, yumurtalıklar(endometrioma ve çikolata kistleri denir), fallop tüpleri, bağırsaklar, rahmin dış yüzeyi, mesanede bulunabilir. Nadiren bu dokular pelvis dışında uzak organlarda da görülebilir. Bu dokuların rahim iç zarı gibi hormonlara yanıt vermesi ile adet döneminde rahim içerisinde olduğu gibi bu alanlarda kalınlaşma, yıkılma ve kanama olmaktadır ama bu kanın rahimdeki gibi vücudu terk etme olanağı yoktur. Böylece kanayan bu doku komşu dokuları hasara uğratır ve iltihabi gelişme ve bağ dokusu oluşur. Bu da yerleştiği organlarda hasar ve yapışıklığa sebep olur.

Endometriozis Sıklığı

Endometriozis iyi huylu ama çoğunlukla ağrılı kronik bir hastalıktır. Genç    kadınlarda    ve üreme çağında(15-49 yaş arası) yaklaşık olarak her on kadının birinde görülür.

Risk Grupları

 Erken adet yaşı (11yaş öncesi), kısa adet döngü süresi( 28günden kısa aralıklarda), adetlerde aşırı kanama(7günden uzun), hiç gebe kalmamış ve doğurmamış olmak, birinci derece akrabalarda endometriozis olması, yüksek düzeyde östrojene maruziyet, fazla yağ,et, kafein tüketimi risk faktörleri olarak kabul edilmektedir. Gebelik, emzirme, geç adet görme, endometriozis için koruyucu faktörlerdir.

Nedenleri

 Endometriozisin kesin nedeni bilinmemekle beraber adet kanının tüplerden geriye doğru karın boşluğuna akması en olası nedenlerdendir. Dökülen kan içerindeki endometrial doku yumurtalık, karın zarı ve diğer organlara yapışır. Genetik yatkınlık ve inmun faktörler de önemli nedenlerdendir.

Belirtileri

Endometriozisin en sık belirtisi, kronik,pelvik ağrılar, adet öncesi ve adet sırasında görülen ağrılardır(genellikle normal adet sancısından daha şiddetlidir), cinsel ilişki sırasında ağrı, infertilite(kısırlık), kabızlık, ishal gibi bağırsak rahatsızlıklarına sebep olabilir. Nadiren hiçbir bulgu vermeyebilir.

Tanı

Hastanın şikayetleri ve kişisel hikayesinin dinlenmesi çok önemlidir daha sonra jinekolojik muayene ,ultrasonografik değerlendirme,ameliyat planladığında ameliyat sınırlarının belirlenmesi için MR (manyetik rezonans) görüntüleme çok önemlidir. Kesin tanı operasyon ile çıkarılan dokunun patoloji tarafından incelenmesi ile konur. Endometriozis, myomlardan sonra kadınlarda en sık görülen bir hastalık olmasına rağmen tanı ve tedavisi atlanmaktadır. Genç kızlarda çok sık görülen bu hastalık tedavi edilmediğinde ileri yaşlarda organlara zarar vererek daha kompleks hale gelmektedir. Aynı zamanda geç yaşlarda görülen endometriozisin (40 yaşından sonra) over kanseri ile ilişkisi akılda tutulmalıdır.

Endometriozis ve Gebelik

Endometriozisin kısırlığa yol açtığı tartışmalı bir konudur. Kısırlık nedeni ile hekime başvuran kadınların %15-%55’inde endometriozis olduğu tespit edilmiştir Endometriozis odaklarının özellikle tüplerde ve yumurtalıklarda yaptığı yapışıklar ve tıkanıklıklar ve odakların salgıladığı bazı maddeler kısırlığa yol açabilmektedir.

Tedavi

Endometriozisi önlemek için hiçbir strateji tek başına başarılı değildir. Tedavi, hastalığın etkisi ve tedavinin hayat kalitesi üzerine etkisini içerecek şekilde klinik bütünlük içinde kişiselleştirilmelidir. Belirtileri olan endometriozisli hastalar ağrı kesici, hormon (hormon salgılan spiral), cerrahi, yardımla üreme teknikleri veya bunların kombinasyonu ile tedavi edilebilir. Klinik bulgulardan bağımsız olarak endometriozis tedavisine başlanmalıdır çünkü tanı konulduktan bir yıl içerisinde endometriozisin ilerleyebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.  Laparoskopik ya da klasik yöntemle yapılan cerrahi ile endometriozis odaklarının çıkartılması ya da yok edilmesi mümkündür veya gebeliğin oluşması sağlanabilir ama hastalığın tekrarlama olasılığı yükseltir.

Dış Gebelik (Ektopik Gebelik )

Dış gebelik, gebeliğin rahim (uterus) dışında yerleşmesi olarak tanımlanır. En sık tüplerde olmak üzere yumurtalık, rahim ağzı(serviks),karın içi ve tüp ile rahmin birleşme yeri olan kornual bölgede görülebilir. Son yıllarda %2 olan görülme sıklığı pelvik iltihabi durumlar, tüp bebek tedavisi ile gebelik oranlarının artması nedeni ile artmaktadır.

Belirtiler

En sik şikayet alt karın bölgesindeki ağrıdır, hastalar genellikle adet gecikmesini takiben karın ağrısı ve düzensiz vaginal kanama ile başvururlar. Hastanın gebelik testi pozitiftir ancak yapılan ultrasonografide rahim içinde gebelik görülmez .

Risk Faktörleri

• Daha önce geçirilmiş ektopik gebelik,
• Tüplerin enfeksiyon, geçirilmiş ameliyat,anomaliler nedeni ile hasarlanması,
• Tüplerin bağlanması,
• Rahim içi araç(spiral) kullanımı,
• Kısırlık(infertilite),
• Çok sayıda seksüel partnere sahip olma,
• Sigara,
• Tüp bebek(IVF) tedavisi

Tanı

Kanda Beta Hcg dediğimiz gebelik hormonu takibi ve vaginal yoldan bakılan ultrason ile gebeliğin yerleşim yeri tespit edilir.

Tedavi

Başlangıçtaki Beta Hcg seviyesi düşük olan ve klinik durumu iyi olan hastalarda metotreksat kullanılarak ilaç tedavisi denenebilir. Metotreksat, hızlı çoğalan bu hücrelerin bölünmesini önlemektedir. Cerrahi, diğer bir tedavi yöntemidir. Laparoskopik olarak dış gebeliğin bulunduğu alan özellikle tüpte bulunduğu için açılır, temizlenir ya da tüp çok hasarlıysa tüpün tamamı alınır. Cerrahiden sonra spontan gebeliklerin çoğu ilk 18 ayda olur,ilk bir yıl içerisinde gebelik oluşmaz ise veya diğer tüp hasarlı ise hasta tüp bebek merkezisine yönlendirilmektedir.